Την Πέμπτη 5 Ιουνίου το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής διοργάνωσε τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Παρελθόν και μέλλον στην αρχιτεκτονική ενημέρωση», με αφορμή την πρόσφατη ψηφιοποίηση των περιοδικών “Αρχιτεκτονικά Θέματα” και “Θέματα Χώρου+Τεχνών”, καθώς και όλων των ειδικών εκδόσεων του Ορέστη Δουμάνη.

Στη συζήτηση, την οποία συντόνισαν ο ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης και ο αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ Κώστας Τσιαμπάος, συμμετείχαν οι Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου (αρχιτέκτονας, αρχισυντάκτρια/ αρθρογράφος), Στέλιος Γιαμαρέλος (αναπληρωτής καθηγητής Bartlett School of Architecture), Πάνος Δραγώνας (καθηγητής Παν. Πατρών), Δημήτρης Παπανικολάου (επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ) και Γιώργος Τζιρτζιλάκης (ομότιμος καθηγητής Παν. Θεσσαλίας).Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης έκανε μια σύντομη εισαγωγή, εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε το εκδοτικό εγχείρημα του Ορέστη Δουμάνη ως ένα σύνθετο δίκτυο ανθρώπων με γνώση της επικαιρότητας στην Ελλάδα και διεθνώς, σαφή στόχευση στην επιλογή των έργων και την επιμελητική ματιά. Ο Π. Τουρνικιώτης μοιράστηκε κάποιες σκέψης για το μέλλον των αρχιτεκτονικών εκδόσεων στη νέα εποχή των ψηφιακών μέσων και τις πρόσφατες εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης.

Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο Κώστας Τσιαμπάος παρουσιάζοντας τη σειρά των ομιλητών ως μια χρονολογική γραμμή όπου κάθε πρόσωπο εκφράζει μια άλλη γενιά και ταυτόχρονα αντιπροσωπεύει μια διακριτή ματιά στα πράγματα. Την διεπιστημονικότητα και το άνοιγμα στις ανθρωπιστικές επιστήμες, από την κριτική θεωρία και την ψυχανάλυση μέχρι τη σύγχρονη τέχνη και την ανθρωπολογία ο Γ. Τζιρτζιλάκης, τη σκέψη για την παγκοσμιοποίηση και τη μητροπολιτική συνθήκη ο Π. Δραγώνας, τις ψηφιακές τεχνολογίες και την αλγοριθμική/υπολογιστική αντίληψη ο Δ. Παπανικολάου, την αυτόνομη συγκρότηση της Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής ο Σ. Γιαμαρέλος και την ποιητική προσέγγιση με τον λόγο και τη χρήση των κοινωνικών δικτύων η Μ. Αρβανίτη-Πολλάτου.Στη συνέχεια τον λόγο πήραν οι ομιλητές: ο Γ. Τζιρτζιλάκης αναφέρθηκε στον Δουμάνη ως έναν ‘πατέρα’ με τον οποίο έχουμε αφήσει, θέλοντας και μη, ανοιχτούς λογαριασμούς. Ο Π. Δραγώνας περιέγραψε τη δική του συμμετοχή στην ομάδα του περιοδικού και την ανανέωση που έφερε μια νέα, εξωστρεφής και κοσμοπολίτικη γενιά Ελλήνων αρχιτεκτόνων. Ο Δ. Παπανικολάου έθεσε μια σειρά αρχών για τα αρχιτεκτονικά περιοδικά, μέσα και από τη δική του συμμετοχή στη συντακτική επιτροπή διεθνών επιστημονικών μέσων. Ο Σ. Γιαμαρέλος στάθηκε στις προκλήσεις και πιθανές εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης. Τέλος, η Μ. Αρβανίτη-Πολλάτου πρότεινε μια επιστροφή της γραφής ως δημιουργία ανεξάρτητη αλλά και σε σύνδεση με το αρχιτεκτονικό έργο, τη σημασία του χρόνου, της διάρκειας, των λανθανουσών δρώντων που καθορίζουν την αρχιτεκτονική διαχρονικά. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μια συζήτηση που ανοίχτηκε στο κοινό.

Μετά το τέλος της εκδήλωσης, είχε κανείς την ευκαιρία να απολαύσει παγωμένη μπύρα στο αίθριο του μουσείου Μπενάκη, ευγενική χορηγία της ζυθοποιίας Babel, και να δει τα πρώτα τεύχη των περιοδικών “Αρχιτεκτονικά Θέματα” και “Θέματα Χώρου+Τεχνών” που εκτέθηκαν εκεί.

Η εκδήλωση υποστηρίζεται από το Bodossaki Lectures on Demand-BLOD, την ηλεκτρονική βιβλιοθήκη διαλέξεων (blod.gr) του Ιδρύματος Μποδοσάκη και το βίντεο της εκδήλωσης είναι διαθέσιμο στο ακόλουθο link:

https://www.blod.gr/lectures/parelthon-kai-mellon-stin-arhitektoniki-enimerosi/

Τα “Αρχιτεκτονικά Θέματα” (1967-2013), μαζί με τη δίδυμη επιθεώρηση «Θέματα Χώρου + Τεχνών» (1970-2013), υπήρξαν από τα σημαντικότερα εκδοτικά επιτεύγματα, αφήνοντας το στίγμα τους αδιάλειπτα επί σχεδόν 60 χρόνια, στη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική. Η έκδοση τους αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία, μια συστηματική καταγραφή αλλά και κριτική αποτίμηση της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, συμβάλλοντας στο εγχείρημα του πολιτιστικού εκσυγχρονισμού της χώρας, με τις ποικίλες τοποθετήσεις και εκφάνσεις του.

Στα “Αρχιτεκτονικά Θέματα” δημοσιεύτηκαν κείμενα Ελλήνων και ξένων ιστορικών και θεωρητικών της αρχιτεκτονικής και παρουσιάστηκε το έργο όλων των σημαντικών Ελλήνων αρχιτεκτόνων μέσα από ετήσιες παρουσιάσεις και μονογραφίες.

Στα “Θέματα Χώρου + Τεχνών” η αρχιτεκτονική εμπλουτίστηκε, όπως διαφαίνεται και από τον τίτλο, επιπροσθέτως με αναφορές στη τρέχουσα εικαστική δραστηριότητα, αλλά και στις εφαρμοσμένες τέχνες και στο βιομηχανικό σχέδιο. Η έκδοση τους αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός που αναμενόταν με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς στις δεκαετίες του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα αποτελούσε ένα μοναδικό σημείο αναφοράς.

Ο Ορέστης Δουμάνης, ιδρυτής και εκδότης των περιοδικών “Αρχιτεκτονικά Θέματα” και “Θέματα Χώρου + Τεχνών” ήταν ένας πολιτικός μηχανικός, με ευρεία εποπτεία και μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική και τις τέχνες, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, επισκεπτόμενος τις μεγάλες αρχιτεκτονικές και εικαστικές εκθέσεις στην Ευρώπη.

Με την πάροδο των ετών, η ανάγκη ψηφιοποίησης των δύο περιοδικών γινόταν ολοένα και πιο επιτακτική, λόγω της έλλειψης διαθεσιμότητας των τευχών στην αγορά. Η ψηφιοποίηση και αποδελτίωση όλων των τευχών και των παράλληλων εκδόσεων του Ορέστη Δουμάνη πραγματοποιήθηκε το 2024 από την αρχειονόμο Χαρά Ζώτου για το ΕΙΑ, υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Το όλο εγχείρημα είχε σαν στόχο τη δημιουργία του ακόλουθου ιστότοπου αρχειοθέτησης και παρουσίασης αυτών των τεκμηρίων, προσφέροντας μια εύχρηστη διεπαφή στους χρήστες, οι οποίοι θα μπορούν να επιλέγουν τον τίτλο, τον συγγραφέα ή το θέμα ενός άρθρου και να περιηγούνται με ευκολία μέσα στα περιεχόμενα και να διαβάζουν τα άρθρα που επιθυμούν, με την ενσωμάτωση προηγμένων λειτουργιών αναζήτησης και φιλτραρίσματος.

Το σύνολο του ψηφιοποιημένου αρχείου είναι διαθέσιμο εδώ.