Πενήντα χρόνια από τον θάνατο του Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη, το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη τιμά τον πρωτοπόρο Έλληνα αρχιτέκτονα και πολεοδόμο του 20ού αιώνα και παρουσιάζει την έκθεση «Τα Μέσα και η Παγκόσμια Πόλη: Marshall McLuhan και Κωνσταντίνος Δοξιάδης». Η έκθεση εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2025 στις 19:00 στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138 και θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 2026. Η έκθεση εστιάζει στη συνεργασία του Marshall McLuhan (1911-1980) με τον Κωνσταντίνο Α. Δοξιάδη (1913-1975) μέσα από αρχειακά τεκμήρια, κάποια από τα οποία έρχονται στο φως για πρώτη φορά (αλληλογραφία, αρθρογραφία, πρακτικά επιστημονικών συναντήσεων, σχέδια, φωτογραφίες, αποσπάσματα φιλμ κ.ά.). Την έκθεση επιμελείται ο αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ Κώστας Τσιαμπάος.

Η συνεργασία του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, γνωστού για τις καινοτόμες θεωρίες και μελέτες του στον τομέα του σχεδιασμού ανθρώπινων οικισμών, με τον Καναδό φιλόσοφο Marshall McLuhan, που συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της θεωρίας των μέσων επικοινωνίας και ενημέρωσης, αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από τα Συμπόσια της Δήλου (1963-1972) και τη διεθνή διεπιστημονική συζήτηση γύρω από την κατάσταση των ανθρώπινων οικισμών – μια πρωτοβουλία του Δοξιάδη. Ωστόσο, η συνεργασία τους δεν περιορίστηκε εκεί. Κεντρικό σημείο του κοινού τους ενδιαφέροντος αποτέλεσε ο ρόλος της επικοινωνίας σε παγκόσμια κλίμακα, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των δυνατοτήτων που προσέφεραν τα νέα ηλεκτρονικά μέσα. Τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα αναδείχθηκαν τότε ως θεμελιώδες στοιχείο για το μέλλον των ανθρώπινων οικισμών, κυρίως των μεγάλων πόλεων – μια πρόβλεψη που στις μέρες μας έχει επιβεβαιωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να θυμίζει τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας των δεκαετιών του 1960 και του 1970.

Σε μια εποχή ταχύτατων τεχνολογικών εξελίξεων στους τομείς των επικοινωνιών και των δικτύων, καθώς και μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμών στις πόλεις, οι δύο συνομιλητές ανταλλάσσουν απόψεις για τον σχεδιασμό της παγκόσμιας πόλης και για τον άνθρωπο του μέλλοντος ως όλον, μαζί με τις ψηφιακές του προεκτάσεις. Αν και την εποχή εκείνη ο τηλεπικοινωνιακός χάρτης της Ελλάδας ήταν ακόμα υπό διαμόρφωση, στόχος ήταν τα συμπεράσματα της κοινής τους έρευνας να γίνουν εργαλείο σχεδιασμού για αρχιτέκτονες, πολεοδόμους και άλλους τεχνοκράτες, ώστε η σωστή προετοιμασία της ανάπτυξης των τηλεπικοινωνιών στο πλαίσιο ενός ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού να θέσει σταδιακά την Αθήνα (καθώς και άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας) στην οικογένεια των παγκόσμιων πόλεων του μέλλοντος. Σε αυτό το πλαίσιο, στην έκθεση παρουσιάζονται οι πρωτότυπες προμελέτες του Γραφείου Δοξιάδη (Doxiadis Associates) από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 για πύργους τηλεπικοινωνίας, που προέβλεπαν ήδη από τότε τη χρήση της τηλεόρασης, καθώς και αρχειακό υλικό από το Συμπόσιο για την Ελληνική Τηλεόραση, το οποίο διοργάνωσε το 1966 το Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (ΑΤΙ).

Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα και υλοποιείται με την ευγενική οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και υποστηρίζεται επίσης από το Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη και Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη, το Estate Marshall McLuhan, το The McLuhan Institute και τη Βιβλιοθήκη K.A. Δοξιάδη του ΕΜΠ.

Επιμέλεια: Κώστας Τσιαμπάος
Συντονισμός: Θεοδώρα Αλεξανδρή
Επιστημονικός Σύμβουλος: Μαρία Περγαντή
Σχεδιασμός έκθεσης: Θοδωρής Χαλβατζόγλου
Γραφιστικές Εφαρμογές: Θοδωρής Χαλβατζόγλου
Επιμέλεια Κειμένων / Μεταφράσεις: Κώστας Τσιαμπάος

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου
Πέμπτη, Κυριακή: 10:00 – 18:00 /  Παρασκευή, Σάββατο: 10:00 – 22:00
#eia #heliarch #benakimuseum #newexhibition #Doxiadis #McLuhan #media #globalcity

Εικόνες
Ο Marshall McLuhan στο πλοίο ως συμμετέχων του 1^ου συμποσίου της Δήλου το 1963. Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.
Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης στο πλοίο ως διοργανωτής και συμμετέχων  του 1^ου συμποσίου της Δήλου το 1963. Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Διοργάνωση: Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής,  Μουσείο Μπενάκη

Με την οικονομική υποστήριξη και την αιγίδα: Υπουργείο Πολιτισμού

Με την υποστήριξη:
Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη / Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη
Βιβλιοθήκη K. A. Δοξιάδη του ΕΜΠ
Estate Marshall McLuhan
The McLuhan Institute

Υποστηρίζει σταθερά το έργο του Μουσείου Μπενάκη: Υπουργείο Πολιτισμού
Στρατηγικός εταίρος Μουσείου Μπενάκη: ΔΕΗ
Μόνιμος χορηγός εκθεσιακού προγράμματος Μουσείου Μπενάκη:Eurobank
Επίσημος χορηγός επικοινωνίας Μουσείου Μπενάκη:Lifo

Τα “Αρχιτεκτονικά Θέματα” (1967-2013), μαζί με τη δίδυμη επιθεώρηση «Θέματα Χώρου + Τεχνών» (1970-2013), υπήρξαν από τα σημαντικότερα εκδοτικά επιτεύγματα, αφήνοντας το στίγμα τους αδιάλειπτα επί σχεδόν 60 χρόνια, στη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική. Η έκδοση τους αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία, μια συστηματική καταγραφή αλλά και κριτική αποτίμηση της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, συμβάλλοντας στο εγχείρημα του πολιτιστικού εκσυγχρονισμού της χώρας, με τις ποικίλες τοποθετήσεις και εκφάνσεις του.

Στα “Αρχιτεκτονικά Θέματα” δημοσιεύτηκαν κείμενα Ελλήνων και ξένων ιστορικών και θεωρητικών της αρχιτεκτονικής και παρουσιάστηκε το έργο όλων των σημαντικών Ελλήνων αρχιτεκτόνων μέσα από ετήσιες παρουσιάσεις και μονογραφίες.

Στα “Θέματα Χώρου + Τεχνών” η αρχιτεκτονική εμπλουτίστηκε, όπως διαφαίνεται και από τον τίτλο, επιπροσθέτως με αναφορές στη τρέχουσα εικαστική δραστηριότητα, αλλά και στις εφαρμοσμένες τέχνες και στο βιομηχανικό σχέδιο. Η έκδοση τους αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός που αναμενόταν με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς στις δεκαετίες του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα αποτελούσε ένα μοναδικό σημείο αναφοράς.

Ο Ορέστης Δουμάνης, ιδρυτής και εκδότης των περιοδικών “Αρχιτεκτονικά Θέματα” και “Θέματα Χώρου + Τεχνών” ήταν ένας πολιτικός μηχανικός, με ευρεία εποπτεία και μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική και τις τέχνες, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, επισκεπτόμενος τις μεγάλες αρχιτεκτονικές και εικαστικές εκθέσεις στην Ευρώπη.

Με την πάροδο των ετών, η ανάγκη ψηφιοποίησης των δύο περιοδικών γινόταν ολοένα και πιο επιτακτική, λόγω της έλλειψης διαθεσιμότητας των τευχών στην αγορά. Η ψηφιοποίηση και αποδελτίωση όλων των τευχών και των παράλληλων εκδόσεων του Ορέστη Δουμάνη πραγματοποιήθηκε το 2024 από την αρχειονόμο Χαρά Ζώτου για το ΕΙΑ, υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Το όλο εγχείρημα είχε σαν στόχο τη δημιουργία του ακόλουθου ιστότοπου αρχειοθέτησης και παρουσίασης αυτών των τεκμηρίων, προσφέροντας μια εύχρηστη διεπαφή στους χρήστες, οι οποίοι θα μπορούν να επιλέγουν τον τίτλο, τον συγγραφέα ή το θέμα ενός άρθρου και να περιηγούνται με ευκολία μέσα στα περιεχόμενα και να διαβάζουν τα άρθρα που επιθυμούν, με την ενσωμάτωση προηγμένων λειτουργιών αναζήτησης και φιλτραρίσματος.

Το σύνολο του ψηφιοποιημένου αρχείου είναι διαθέσιμο εδώ.